Vader en zoon, ouders en kinderen
Soms vang ik weleens op dat mensen vinden dat ze alles van hun ouders moeten accepteren, omdat er nu eenmaal staat geschreven: heb eerbied voor uw vader en uw moeder. En soms hoor ik ouders die vinden dat hun kinderen alles moeten doen, omdat de Tien Geboden nu eenmaal oproepen de ouders te eren.

Toen mijn ouders mantelzorgers werden voor mijn grootouders, leerden ze ons dat ‘eer uw vader en uw moeder’ niet betekent dat je klakkeloos doet wat zij van je vragen, of dat je nooit tegen hen in moet gaan. Er waren grenzen aan wat ze konden doen. En zo, leerden wij, is eerbied hebben voor je ouders ook het gesprek aangaan over waar ze tekortschieten of juist teveel van je vragen. Dan blijf je namelijk je ouders als serieuze gesprekspartners zien. Dan zijn het volwaardige mensen, die nog volop in het leven meedoen, ook al gaat het fysiek of met het geheugen misschien wat minder.

Terwijl ik mij verdiepte in Abraham, las ik dat hij zijn vader als het ware overstijgt. Hij maakt af, waar zijn vader is blijven steken. Terach heeft de eerste aarzelende stappen gezet in de richting van de ene God. Maar in Abraham wordt dat geestelijk inzicht vergroot. Waar Terach op weg gaat naar Kanaän, maar in Charan blijft steken, voltooit Abraham die weg wel. Zijn vader verlaten om naar het beloofde land te gaan, heeft niets met te maken met een gebrek aan respect. Eerder is het tegenovergesteld: hij voltooit waar zijn vader aan begonnen was.
In het jodendom staat in het ouderschap centraal dat je ruimte maakt, waarbinnen een kind kan opgroeien. Dat betekent dat een kind ruimte krijgt om eigen keuzes te maken. Dat een kind zich afzet tegen zijn ouders. Soms lijkt het dat pubers of studenten vrijwel gebroken hebben met hun ouders en een heel nieuwe weg ingeslagen zijn. Vooral zelf denk je vaak in eerste instantie dat je het totaal anders aanpakt dan je ouders. Maar hoe vaak kijken we niet terug op ons leven, en beseffen we dat we toch wel heel erg op onze ouders lijken? Dat die nieuwe weg weliswaar anders is dan de weg van onze ouders, maar wel voldoet aan dezelfde idealen en ambities?
In de Bijbel zien we die twee kanten: eerbied voor de ouders, maar tegelijk de taak om je eigen weg te gaan. Dat is een taak voor kinderen. Maar net zo goed voor ouders. Om normen en waarden bij te brengen aan je kinderen, maar ruimte te bieden dat ze hun eigen wegen gaan.
Zo mogen we ook naar God de Vader kijken. Hij wijst de weg, maar verder is het aan ons. God daagt zijn kinderen uit om die weg te bewandelen en te voltooien. De Schepper van de wereld schept ruimte voor ons om ons te ontwikkelen, om onze eigen wegen te gaan. En door de Bijbel heen brengt Hij ons normen en waarden bij, ambities en idealen. En soms is het ook een teken van eerbied om te protesteren: Abraham onderhandelt over het lot van Sodom. Job blijft zeggen dat hij rechtvaardig is, ook al denkt iedereen om hem heen dat hij tegen God gezondigd heeft. Jezus vraagt of de beker niet aan Hem voorbij kan gaan. Ook eerbied voor God is niet klakkeloos ja en amen zeggen, maar je soms afzetten, discussiëren over de weg, vragen stellen, en uiteindelijk zelf keuzes te maken. Keuzes, die hopelijk uiteindelijk ingegeven worden door wat Hij ons mee heeft gegeven aan ideeën over goed en kwaad, over recht en onrecht.